Yığma Yapı Nedir?

YIĞMA BİNALAR 

Genel olarak yığma bina duvarları taşıyıcı duvar birimleri ile inşa edilen yapı olarak tanımlanabilir.

Yığma binaların taşıyıcı sistem elemanlarını, döşemeler, bunların mesnetlendiği hatıllar, taşıyıcı duvarlar ve taşıyıcı duvarların temelleri oluştururlar. Döşemeler genellikle plak döşeme olup, duvarların üzerinde bulunan yatay hatıl kirişlerine mesnetlidir. Döşeme türü olarak dişli döşemenin de kullanıldığı durumlar mevcuttur. Bazı eski binalarda içinde çelik profillerin bulunduğu türden döşemeler de bulunmaktadır. Çok çeşitli malzemeden yapılan duvarlar, döşemelerden iletilen düşey ve yatay etkileri karşılayarak, mesnetlendikleri şerit temellere iletirler.

Taşıyıcı duvarların bütün katlarda düşeyde sürekli olmaları etkilerin olumsuz bir durum meydana gelmeden doğrudan temele iletilmesi bakımından önemlidir. Yığma binalarda duvarların özellikle deprem yükleri altında bütünlüğün korunması bakımından üstten yatay hatılların bulunması ve bunların döşeme plakları ile birbirlerine bağlanması gerekir. Yığma duvar içinde uygun aralıklarla düşey hatıllar bulunması, taşıyıcı sistemde ayrıca bir üstünlük olarak ortaya çıkar. Deprem Yönetmeliği’nde yığma binaların yapımında uyulması gereken kurallar verilmiştir. Düşey ve deprem yükleri altında, döşeme, duvar ve temellerde bir yetersizliğin bulunması durumunda yığma binanın güçlendirilmesi gerekir.

Deprem Yönetmeliği esas olarak betonarme ve çelik yapılara dönük hazırlanmakla beraber, yığma yapılar için de genel minimum kurallar ve sınırlandırmalar içermektedir. Bunlar binanın kat sayısı, taşıyıcı duvar kalınlıkları, kapı ve pencere boşluklarının boyutları ve yerleri, taşıyıcı duvar mesnetlenmemiş uzunluğu, lento ve hatıl boyutlarını kapsamaktadır.

 

Yurdumuzda yığma binalar, genellikle kırsal bölümde yerel malzeme kullanılarak ve herhangi bir mühendislik hizmetine ihtiyaç duyulmaksızın yapılır.

Yığma binaya yurdumuzda gereken önemin verilmediği açıktır. Bu sebepten bu tür binalarda çok çeşitli nitelikteki malzeme ve işçilik seviyesine rastlamak mümkündür. Bunun sonucu olarak yığma binaların düşey ve deprem yükleri altındaki güvenliklerinin belirlenmesinde belirsizlik ve güçlük ortaya çıkar. Bu durum aynı şekilde binanın güçlendirilmesinde de devam eder.

Yurt dışında donatılı yığma yapı türünden inşa edilen binalar da yaygın olduğu halde, bu tür yığma binaya yurdumuzda hemen hemen hiç rastlanılmaz. Bunun en önemli sebebi, toplumumuzda yığma binanın mühendislik hizmeti gerektirmeyen bir yapı olarak görülmesidir.

 Ayrıca; iki, üç katlı yapıların yurdumuzda betonarme inşa edilmeye çalışılması veya inşa edildiğinin iddia edilmesi diğer bir çarpıklığı göstermektedir. Ancak, yurdumuzda mühendislik hizmeti görmeyen örneğin 4 ve daha az katlı betonarme binaların büyük bir kısmı düşey ve deprem yükleri altındaki davranışları bakımından yığma olarak görülebilir. Bu binalarda bulunan kolon ve kirişler, yığma binadaki düşey ve yatay hatıllar olarak kabul edilebilir.

Yurdumuzda yığma ve bu türden kabul edilebilecek binalar düşey ve deprem yüklerini karşılamaları bakımından aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

1) Kırsal kesimlerdeki yığma binalar: Bunlar bodrum kat ve genellikle 4 veya daha az katılıdır. Bu binalar genellikle boşluklu tuğla, briket ve nadiren kerpiç duvarlara ve betonarme plak döşemeye ve küçük oranda ahşap döşemeye sahiptir. Bu binaların çoğunda duvar üzerinde döşeme altı hatıl bulunduğu halde, düşey hatıla rastlanmaz. Duvarlarda bulunan ve köşelere yakın olan büyük kapı ve pencere boşlukları binanın zayıf tarafını oluşturur.

2) Mühendislik hizmeti görmemiş örneğin 4 ve daha az katlı betonarme binalar: Bunların çoğunluğu büyük şehirlerde ve kırsal kesimde betonarme yapıldığı bildirilen yapılardır. Genellikle boşluklu tuğla duvarlara, plak döşemeye ve bazı durumlarda dişli döşemeye rastlanır. Bu tür binaların çoğunda duvarlar üzerinde yatay hatıl ve duvar köşelerinde düşey hatıl bulunur. Genellikle duvarlarda büyük pencere boşlukları mevcuttur. Bu yapıların davranışı yığma bina türüne daha yakın olduğu için güçlendirmelerinin de yığma bina türünden yapılması uygundur.

3) Büyük şehirlerde eski sayılabilecek yığma binalar: Bunlar düşük katlı olabildiği gibi, 8 – 10 kata kadar ulaşan yüksek katlı yapılardır. Genellikle kalın dolu tuğla veya kargır duvarlara ve çelik profillerin oluşturduğu döşemelere sahiptir.